Početkom septembra 2024 godine pokrenuta je realizacija projekta kao plod partnerstva Međunarodne organizacije za drumski saobraćaj (IRU), i Privredna komora Crne Gore. Prema prvim saopštenjima, namjera je da do 01.05.2024 godine se okončaju faze razvoja projekata sa demo verzijom i pilot grupama za upotrebu i korišćenje e-CMR protokola, čime će se država Crna Gora svrstati u porodicu od 38 zemalja, koje su već prihvatili e-CMR protokol. Ovim projektom samo se potvrđuje pozicija PRIVREDNE KOMORE CRNE GORE kao pouzdanog partnera sa međunarodnom drumskom transportnom unijom IRU, aplicirala je ka zajedničkom projektu predstavljanja, razvoju i pripremi države Crne Gore za pristupanje protokolu e-CMR.
U PKCG ne kriju zadovoljstvo ali i obavezu da se projekat u cjelosti sprovede i testira u praksi u interesu korisnika. Dalje se navodi da je formiran koordinacijski tim, koji je okupio vodeće eksperte, regulatore, i lidere transportnih i logističkih operatera u cilju pripreme implementacije i unapređenja e-CMR rešenja u Crnoj Gori. Tovarni listovi prema Konvenciji UN za prevoz robe (CMR) se prvenstveno koriste u svrhe dokaza postojanja ugovora o komercijalnom transportu, u skladus a CMR konvencijom. Takođe ih često koriste organi za sprovođenje zakona i carinski organi za provjeru robe i informacija o pošiljaocu/primaocu/prevozniku u međunarodnoj i prekograničnoj trgovini, saopšteno je iz koordinacijskog tijela za sporvođenje projekta Privredne Komore Crne Gore.
Na inicijativu predstavnika PKCG i Vlade Crne Gore, a cijeneći interese privrednika Crne Gore da se priključe globalnim trendovima digitalizacije, pokrenut je postupak priprema za informisanje, edukaciju, te prikazivanje prednosti i primjene e-CMR u Crnoj Gori. Inicirani projekat je prepoznat od IRU kao kredibilan i opravdan, te se u narednom periodu intenzivnim pristupom očekuje razvoj projekta i priprema protokola za sprovođenje istog u praksi.
Cijenimo da je državi Crnoj Gori mjesto i vrijeme da se priključi porodici koja trenutno okuplja 38 država, a koje su ratifikovale protokol o e-CMR.
Digitalna verzija CMR tovarnog lista, e-CMR protokol, postoji od 2008. godine, eliminišući papirologiju, e-CMR rješenja smanjuju troškove rukovanja, eliminišu administrativna kašnjenja i kašnjenja u fakturisanju i smanjuju neslaganja na mjestima isporuke.
Budući da smo svjedoci gubitaka kao posljedica zadržavanja na graničnim prelazima, a Balkan je „rekorder jer se u jednoj godini evidentira i do 3000 godina čekanja“, namjera je da crnogorskim privrednicima omogućimo i olakšamo pristup jednostavnijem i nadasve funkcionalnijem rješenju koje donosi e-CMR. PKCG ka servis u saradnji sa partnerima, planira da bliskoj budućnosti, omogući da nijedno drumsko teretno transportno sredstvo „kamion“ ne bi trebalo da se zaustavlja na granicama.
Država Crna Gora, je opredjeljena ka digitalizaciji procesa, eliminaciji gubitaka u lancima snabdijevanja, te da kao pomorska zemlja, zainteresovana je da značajno ubrza i rastereti logističke sisteme. Mišljenja smo da vrijednost elektronske dokumentacije će značajno doprinijeti standardizaciji međunarodne trgovine, kao i značaj sajber bezbjednosti i upravljanja. Projekat ima za cilj da država Crna Gora prepozna interes privrednog sistema i da iskoristi prednost koje e-CMR pruža za učesnike lanaca snabdijevanja. Sa druge strane da informišemo zainteresovanu javnost o neophodnosti i korisnosti globalnog pristupa države Crne Gore protokolu e-CMR ističu u Privrednoj Komori Crnoj Gore.
Tehnološka integracija kompanija iz sektora logistike, kao nosilaca lanaca snabdijevanja i lanaca vrijednosti jedino je moguća kroz primjenu i integrisanje ICT sistema za rukovanje e-CMR, kroz uključivanje i osiguranje kompatibilnosti sa globalnim privrednim sistemima, a u cilju smanjenja administrativnih i drugih barijera. U nadi da ćemo kroz kooperaciju, uz koordinaciju projekat koji nam je povjeren dovesti do postavljenog cilja u optimalnom vremenskom okviru, pozivamo sve zainteresovane na saradnju, razgovor, sugestije i kritičke prijedloge u funkciji pristupanja i implementaciji e-CMR u Crnoj Gori.
CMR KONVENCIJA – CMR tovarni list
Pravila za međunarodni transport robe obuhvaćena su Konvencijom Ujedinjenih nacija za prevoz robe, poznatom kao CMR (Convention relative au contrat de transport international de Marchandises par Route).
CMR konvencija je potpisana 1956, a stupila je na snagu 1961. godine. CMR konvencija određuje obaveze pošiljaoca, prevoznika i primaoca robe. Takođe definisane su norme, prava i obaveze, te odgovornosti prevoznika i naručioca prevoza, odnosno pošiljaoca i primaoca, kao i pravila o nadoknadi štete u slučaju gubitka, oštećenja ili kašnjenja robe tokom transporta. Sadrži isprave i dokumente koji se moraju nalaziti u vozilu koje obavlja međunarodni transport robe drumskim transportom između najmanje dvije zemlje, od kojih je barem jedna zemlja ugovorna strana CMR Konvencije, njome su definisane norme, prava i obaveze, te odgovornosti prevoznika i naručioca prevoza, odnosno pošiljaoca i primaoca, kao i pravila o nadoknadi štete u slučaju gubitka, oštećenja ili kašnjenja robe tokom transporta.
Tradicionalni dokumenat koji dokazuje postojanje ugovora o prevozu robe je CMR tovarni list u papirnom formatu i mora biti potpisan od strane svih uključenih strana.
CMR tovarni list je osnovni dokumenat u međunarodnom drumskom transportu robe, dokaz je uspješne isporuke robe i postojanju međunarodnog ugovora o transportu, identifikaciji robe, transportnog sredstva, uputstva pošiljaoca, uslovima transporta i dr.
Iako papirna verzija CMR tovarnog lista je još uvijek široko rasprostranjena, treba imati na umu da, sa pojavom digitalizacije, stvoren je elektronski CMR (e-CMR), koji predstavlja značajan iskorak u logističkom sektoru i u upravljanju međunarodnih pošiljki.
Donedavno, CMR tovarni list je bio isključivo u papirnoj formi, a International Road Transport Union (IRU) se intenzivno zalaže za prelazak na elektronski format.
Jedan od nedostataka sektora profesionalnog transporta je količina papira i dokumenata potrebnih za njegov rad. Međutim, ova dokumenta su neophodna za obavljanje bilo koje komercijalne transakcije, kao i za obezbeđivanje sigurnosti u poslovanju.
Tokom godina ove procedure su pretrpjele bezbroj varijacija, bilo zbog političkih i geografskih promjena ili, što je najdrastičnija promjena, zbog digitalizacije. Prije nekoliko godina tradicionalni tovarni list je od papirnog dokumenta prešao u digitalni dokument, e-CMR. Evo šta je to, kako se koristi i kako može da poboljša svakodnevni život radnika u sektoru.
Prednosti e-CMR-a
Ugovor o međunarodnom drumskom prevozu robe ili “CMR” je dokument koji formalizuje ugovor o međunarodnom transportu koji koriste prevoznici i logistički operateri, definišući obaveze i odgovornosti obe strane. Iako ni u jednom od njih ne preuzimate vlasništvo nad robom. Ovaj dokument predstavlja sljedeće informacije: Datum i mjesto završetka radova. Identifikacija i adrese Opis robe Podaci o prevoznim sredstvima Plan puta sa lokacijom utovara i istovara Carinska uputstva i informacije o opasnoj robi Upotreba elektronskog tovarnog lista postaje sve popularnija u posljednjih nekoliko godina, jer nudi značajne prednosti za vozače međunarodnog transporta. e-CMR je već pravno važeći dokument u većini evropskih zemalja.
U februaru 2008. godine, Konvenciji CMR dodat je protokol kojim se zahtijevalo da se CMR-om može upravljati elektronskim putem, putem „e-CMR“. Ovaj protokol je stupio na snagu 5. juna 2011, a do danas je pristupilo 38 zemalja:
- Azerbejdžan
- Belorusija
- Belgija
- Bugarska
- Češka
- Danska
- Estonija
- Finska
- Francuska
- Njemačka
- Iran
- Kirgistan
- Letonija
- Litvanija
- Luksemburg
- Holandija
- Norveška
- Oman
- Poljska
- Portugal
- Moldavija
- Rumunija
- Ruska Federacija
- Slovačka
- Slovenija
- Španija
- Švedska
- Švajcarska
- Tadžikistan
- Turska
- Turkmenistan
- Ukrajina
- Ujedinjeno Kraljevstvo
- Uzbekistan
- Mađarska
- Italija
- Austrija
U svom papirnatom formatu, CMR tovarni list donosi mnoge prednosti: harmonizuje ugovorne uslove za robu koja se prevozi drumom i pomaže u ukupnom olakšanju prevoza robe.
Globalno rješenje za e-CMR zadržalo bi sve ove prednosti, ali bi sistem učinilo modernijim, uklanjanjem papirologije i troškovima rukovanja. Zbog toga IRU podržava svoje članice i širu industriju u usvajanju e-CMR-a.
Motivacija za prelazak sa tradicionalnog sistema papirnog na elektronski tovarni listovi proizilaze iz potencijalnih ekonomskih, društvenih i ekoloških koristi koji su povezani sa digitalizacijom uopšte. Neočekivani događaj Covid 19 pandemija 2020. godine istakla je društvene (naime sanitarne) prednosti digitalnog dokumenta. Odnosno, potreba za manjim fizičkim kontaktom između osoba i smanjenim rukovanjem fizičkim predmeti uključujući papirna dokumenta.
Konkretno, u vezi sa digitalizacijom tovarnih listova, nedavnim pilot projektima su potvrdili ekonomske koristi . Sljedeće su ključne oblasti koristi koje su identifikovali stručnjaci neformalne grupe ili drugi resursi naznačili su stručnjaci grupe.
- Ušteda vremena i smanjenje administrativnih troškova 10. Upotreba elektronskih tovarnih listova bi rezultirala značajnim vremenom i troškovima uštede za strane uključene u drumski prevoz robe. Kroz digitalizaciju, pošiljaoci i prevoznici ne moraju da kreiraju papirne kopije CMR dokumenta. Ni jedno ni drugo ne bi treba da ga skeniraju ili pošalju poštom ili da ga fizički arhiviraju.
- Procesi fakturisanja i plaćanja su ubrzane jer strane mogu da ih započnu u tačnom trenutku isporuke.
Neke od glavnih prednosti e-CMR-a uključuju:
- Niže troškove – Troškovi rukovanja mogu biti i do tri do četiri puta jeftiniji
- Brža administracija sa smanjenim unosom podataka, bez rukovanja papirom, bez razmene faksa / skeniranja / pisma, bez arhiviranja papira, itd.
- Brže fakturisanje
- Smanjenje odstupanja u isporuci i prijemu
- Veća transparentnost
- Tačnost podataka
- Kontrola i nadzor pošiljke
- Pristup informacijama i dokazima o preuzimanju i dostavi u realnom vremenu
Zbog svoje digitalne prirode, e-CMR se može lako integrisati i sa ostalim uslugama koje koriste prevozničke kompanije, npr. carinske deklaracije ili usluge upravljanja transportom i voznim parkom. Prelaskom na elektronski format, tri strane uključene u svaku pošiljku imaju koristi od povećane sveukupne efikasnosti logistike, što je rezultiralo povećanom ekonomskom konkurentnošću. Krajnja korist je veća bezbjednost na putu, jer se e-CMR može povezati sa e-Call, sistemom za teretna vozila koji automatski biraju hitne službe u slučaju saobraćajne nesreće.
Prepoznajući značaj inovacija u drumskom saobraćaju u suočavanju sa globalnim ekološkim izazovima i ostvarivanju ciljeva održivog razvoja UN do 2030. godine, rezolucijom se poziva više vlada da pristupe e-CMR protokolu.
CMR tovarni list na papiru je zvanični dokument o pošiljkama između pošiljaoca i prevoznika. Obezbjeđuje papirni trag transporta logistike i suštinski je dokument koji posjeduje vozač kamiona u vezi sa teretom koji se prevozi. Sa e-CMR, transportni operateri će sada moći da unose elektronski, čuvaju logističke informacije i razmjenjuju podatke u realnom vremenu putem mobilnog telefona ili tableta. Blagovremeno evidentiranje podataka znači da agencije trenutno dobijaju informacije o robi koja se prevozi. Dakle, sve potrebne naknadne radnje se dešavaju brže i po manje troškova.
E-CMR nudi razne prednosti u odnosu na papirnatu verziju.
- Poboljšajte operativnu efikasnost
Digitalizacija operativnog procesa i dematerijalizacija papirni dokument, podaci se mogu unijeti, ažurirati i dijeliti u između svih strana uključenih u transport: špeditera, špediteri, prijevoznici i primaoci. Ovo značajno smanjuje vrijeme i minimizira greške zbog ručne transkripcije, drastično smanjujući izloženost riziku od mogućih sankcija nadležna tijela, kao što je Porezna agencija.
- Povećana transparentnost i sljedivost
Svaki promjene u elektronskom dokumentu se bilježe i mogu se pratiti, pružajući kompletnu historiju operacija. To olakšava rješavanje bilo kakvih sporova i povećava povjerenje između stranaka Umešan. Osim toga, digitalizacija dokumenta smanjuje rizik od gubitak ili oštećenje papirnog formata, osiguravajući oporavak e-CMR-a sa svim njegovim potvrđenim potpisima, uključujući i potpise Primalac.
- Slično priznanje u odnosu na papir CMR
Iz sa pravne tačke gledišta, e-CMR je priznat od strane same CMR konvencije, koji je ažuriran da uključi elektronsku opciju (protokol 2008 , UNECE). To osigurava da elektronski dokumenti imaju istu pravnu valjanost kao i papirnate.
Međutim, usvajanje e-CMR-a zahtijeva od zemalja koje su potpisnice Konvencije da ažuriraju svoje nacionalni propisi za prihvatanje elektronskih dokumenata, proces koji je u kurs, ali još nije završen u svim jurisdikcijama. Italija je već usvojio sve potrebne formalnosti, sa njom 20 drugih zemalja EU, teritorija u kojem će biti obavezno prilagoditi propise do 2026. godine.
Do danas, 35 zemalja su izmijenili svoje državne propise, čineći e-CMR u potpunosti priznata u vlastitom pravnom sistemu.
- Održivost okoliša
Smanjena upotreba papira i fizički transport dokumenata rezultira u znatno manjem uticaju na okoliš, u skladu s rastućom zabrinutošću klimatske promjene.
- Povećana sigurnost dokumenata
Sa e-CMR-om, rizik od gubitka dokumenta je eliminisan. Nadalje, u softverske platforme koje također koriste Blockchain tehnologiju, zahvaljujući kriptografski algoritmi i nemogućnost mijenjanja podataka, informacija su sigurni i s njima se postupa s najvećom povjerljivošću i s najvećom mogućnošću sigurnost, posebno u slučajevima kada je potrebno da se e-CMR provede na licu mjesta sudskim postupcima ili u slučaju istrage od strane nadležnih organa. E-CMR može učiniti dijalog sa Carinskom agencijom čvršćim i neposrednijim, u slučajevima gdje se e-CMR koristi u odlaznom ili dolaznom prekograničnom transportu. ulazak na teritoriju EU, s obzirom na to da je digitalni teretni list, Koristi se sa blockchain tehnologijom, ne može se falsifikovati.
CMR stoga predstavlja epohalnu prekretnicu: njegove prednosti u smislu efikasnost, transparentnost, zakonitost i održivost čine e-CMR izborom sve više prihvaćene od strane proizvodnih i izvoznih kompanija, kao i od strane logističke i transportne operatere širom svijeta.
E-CMR je elektronska verzija tradicionalnog CMR tovarnog lista koji se koristi za međunarodni drumski prevoz robe. Uveden je da modernizuje i pojednostavi logističke procese smanjenjem papirologije i troškova rukovanja.
PRIVREDNA KOMORA CRNE GORE & IRU
KOORDINACIJSKI TIM E-CMR PROTOKOLA
