ŽRS: ODRŽIVI MODEL ŽELJEZNIČKOG INTERMODALNOG SAOBRAĆAJA!

I. Predstavljanje rezultata studije održivosti intermodalnog saobraćaja u funkciji pružanja novih usluga Željeznica Republike Srpske kod Vlade Republike Srpske –  resornog ministarstva – većinskog vlasnika ŽRS:

Nove usluge logističkog servisa ŽRS – mogućnosti po ugledu na Njemačku, Italiju i okvir strategije EU.  Model održivosti se zasniva na obezbjeđenju potrebnih i dovoljnih uslova, finansijske podrške u modelu prva godina 100%, druga godina 50% i treća godina 25% svih troškova funkcionisanja ŽRS operativnih segmenata, te investiranja u infrastrukturu željezničkih stanice Doboj i Banja Luka ( terminali).

Nabavka opreme za željezničke stanice Doboj i Banja Luka,

• Pokretna kontejnerska dizalica – dvije dizalice;

• Viluškari – teški viljuškari: Koriste se za podizanje i premeštanje teških kontejnera unutar terminala – dvije dizalice

• Ričstakeri: Specijalizovani viljuškari koji mogu podizati kontejnere na velike visine i premeštati ih na različite lokacije unutar terminala. – dva viljuškara;

• Kamioni i traktori: Koriste se za prevoz kontejnera između različitih dijelova terminala i za transport do krajnjih destinacija – minimalno 4 vozne jedinice;

• Željeznički vagoni: Specijalizovani vagoni za prevoz kontejnera na dugim relacijama – nabavka 40 željezničkih kola serije  Rgs (2 x 20′) za kolski park ŽRS.

• Skladišni prostori: Obezbeđuju privremeno skladištenje kontejnera pre daljeg transporta. U opremanju infrastrukture željezničkih stanica Doboj i Banja Luka, za potrebe intermodalnog terminala, definisati kontejnerski terminal sa operativnom površinom za manipulaciju sa kontejnerima;

• Platforme za skladištenje: Specijalizovane platforme za skladištenje kontejnera na različitim visinama.

• Definsianje informacionog sistema – sistemi za praćenje i upravljanje: Omogućavaju praćenje kretanja kontejnera i upravljanje logističkim operacijama u realnom vremenu.

• Kreiranje sistema za kontrolu integrisanog pristupa: Obezbeđuju sigurnost i kontrolu pristupa terminalu.

• Investiranje Vlade Republike Srpske u 100%, podržavanje rada ŽRS i uspostavljanje novih logističkih usluga u omjeru prve godine 100%,  druge godine 50%, treća godina 25%, četvrta godina tržišno samoodrživi model funkcionisanja „ODRŽIVI MODEL ŽELjEZNIČKOG INTERMODALNOG SAOBRAĆAJA“

• Procesom javnog zagovaranja Javno-privatnog partnerstvo (JPP) u željezničkom sektoru predstavlja model saradnje između javnog sektora i privatnih kompanija koji omogućava razvoj infrastrukture i usluga uz podjelu rizika, troškova i koristi. Iskustva u regionu i šire pokazuju da je ovaj pristup posebno uspešan u modernizaciji i izgradnji željezničke infrastrukture.

• Raspisivanje međunarodnog poziva za JPP kroz zajedničko ulaganje i formiranje „holdinga“ ili drugog oblika akcionarskog društva sa ciljem da se uveća finansijska efikasnost. Privatni partneri donose investicije koje država često ne može sama da obezbjedi. Ovo dovodi do ušteda u javnim budžetima i omogućava usmeravanje sredstava u druge sektore.

• Podjela rizika: Ugovori omogućavaju da se rizici kao što su finansijski, operativni ili građevinski, dijele između partnera.

• Dugoročna održivost: Projekti su često vezani za dugotrajne ugovore, što osigurava kvalitet i kontinuitet u uslugama, a posebno je bitno ukoliku je partnerstvo sa vodećim logističkim provajderima.

• Modernizacija infrastrukture: JPP omogućava bržu realizaciju velikih infrastrukturnih projekata, kao što su izgradnja terminala ili modernizacija željezničkih stanica Doboj i Banja Luka.

• DAVANjE KONCESIJE NA UPRAVLjANjE TRERMINALIMA INTERMODALNOG SAOBRAĆAJA – dijelovima željezničkih stanica Doboj i Banja Luka

• Davanje koncesije na upravljanje željezničkim stanicama i terminalima može biti značajan korak ka poboljšanju infrastrukture i efikasnosti u transportu. Koncesije omogućavaju privatnim kompanijama da upravljaju javnim dobrima, kao što su željezničke stanice i terminali, uz određene uslove i naknade.

• Proces dodjele koncesije obično uključuje javni poziv i pregovore sa zainteresovanim stranama, Vlada Republike Srpske i Željeznice Republike Srpske sa jedne strane i zainteresovanog koncesionara. Koncesije se mogu dodjeljivati na osnovu inicijative nadležnog organa ili zainteresovanog lica, a ugovori o koncesiji mogu trajati do 50 godina.

• Koncesije mogu obuhvatati izgradnju, rekonstrukciju i korišćenje infrastrukture, kao i pružanje usluga koje su od opšteg interesa, uspostavljanjnje održivog modela intermodalnog saobraćaja. Ovaj model može dovesti do značajnih investicija u infrastrukturu i poboljšanja u kvalitetu usluga.

Obrazloženje:

• Logistički centri Doboj i Banja Luka predstavljaju kariku u distributivnom procesu između makro i mikro distribucije. Osnovni cilj formiranja logističkih centara bila bi objedinjavanje svih bitnih logističkih djelatnosti u distribuciji i transportu.

• Logistički centri će omogućiti proširenje usluga Željeznica Republike Srpske u ualzno-izlaznim tokovima kao dopuna modelu održivosti intermodalnog saobraćaja i drugih oblika usluga.

Ovaj efekat međusobnog povezivanja ostvaruje se na taj način što su ponuđači usluga i korisnici LC-a i fizički prisutni na jednoj lokaciji, a to su:

• preduzeća drumskog lokalalnog i daljinskog saobraćaja (sa osnovnim i pratećim servisnim djelatnostima)

• špediterske organizacije

• terminali integralnog transprta

• preduzeće za skladištenje robe sa različitom strukturom i namjenom skladišta

• carinske zone

• uvozna i izvozna preduzeća sa pomoćnim službama

• ostale prateće djelatnosti.

Pored ovih glavnih nosilaca funkcija logističkog centra razvile bi se i mnogobrojne prateće i servisne službe kao što su:

• vršenje dopunskih funkcija na području transporta-skladištenje-pretovar-formiranje jedinica transporta

• pružanje pomoćnih usluga i servisnih usluga

• tehničke usluge za njegu i održavanje vozila

• vršenje kontrolnih djelatnosti i aktivnosti na području osiguranja

• davanje informacija i savjeta

• upravljanje cjelokupnim procesima i objektima

• smještaj, snabdijevanje, održavanje i podmirivanje potreba centra berzu tereta sa operativno-transportnim planom makrodistribucije i dr.

Željeznice Republike Srpske, u koordinaciji sa Vladom Republike Srpske definisati, reorganizovati da u  strukturi organizaciji i samom organogramu, „ŽRS „intermodalni“ logistički centri“ će posredovati kod obezbjeđivanja tereta i kod ponude tovarnog prostora, kod preuzimanja i davanja transportnih naloga i dr. Prema tome svi zainteresovani mogu da koriste službe za posredovanje, odnosno berze tereta.

U sferi makrodistribucije na transportnoj mreži razvoj LC podrazumjeva i uslovljava preduzimanja konkretnih mjera, kao što su:

• koncentracija robnog rada-prvenstveno na željeznici

• racionalna podjela rada na transportnom tržištu, prostorno i vremensko raščlanjvanje tokova prema tehno-ekonomskim svojstvima nosilaca transporta i tehnološkim zahtjevima za transport

• kooperaciji u realizaciji transportnih lanaca (pošiljalac, transporter, primaoc, špediter itd.)

• odgovarajući, ujednačen stepen mehanizacije, tehnologije i informatike u svim karikama transportnog lanca

• veći interes države u sprovođenju mjera i načela saobraćajne politike.

U sferi mikrodistribucije razvoj LC-a podrazumjeva jedinstveno opsluživanje industrijskih i urbanih cjelina, kao i stvaranje odgovarajućih uslova za brži razvoj LC-a u mjestima gđe su formirani.

• Stvaranjem preduslova za uspostavljanje na lokacijama Banja Luka i Doboj, logistički centri otvaraju mogućnost za uspješnu i produktivnu kooperaciju u transportu, posebno između drumskog i željezničkog transporta, a time se ostvaruju ciljevi saobraćajne politike.

• Ravnoteža i preraspodjela robnih tokova rasteretiće drumske saobraćajnice, posebno us egmetnu kontejnerskog transporta. A, određivanjem lokacija za kontejnerski terminal, napravićemo uštede privrednicima, jer mjesto povrata kontejnera ide u pravcu kontejnerskog terminala Doboj i Banja Luka, sa druge strane rasteretiti granične prelaze.

• Sa aspekta ciljeva urbanizma dolazi do racionalinjeg iskorištenja drumskih saobraćajnica i rasterećenja gradske ulične mreže unutar grada preseljavanjem transportnih preduzeća u LC, koncentracijom rada i jedinstvenim racionalnim opsluživanjem gradskih površina.

• Rasterećenjem gradskih saobraćajnica, prenošenjem procesa transporta i pretovara na LC-a smanjuje se zagađenost i buka u stambenim i drugim područjima gradova, smanjuje se noćno parkiranje teretnog drumskog saobraćaja u stambenim područjima što dovosi zaštite prirodne i životne sredine. Navedene prednosti ostvarivanje ciljeva ukazuju da očekivane prednosti znatno prelaze krug LC-a i korisnika. Velike prednosti LC-a pre svega za društvenu zajednicu i za krajnjeg potrošača. LC-i treba da učine kvalitetan zaokret i u razvoju našeg transportnog sistema. Imajući u vidu regionalnu podjelu RS logistički centri se nameću kao potreba formiranja u centrima regija i njihovo međusobno uvezivanje u jedinstven sistem.

Procesom javnog zagovaranja Javno-privatnog partnerstvo (JPP) u željezničkom sektoru predstavlja model saradnje između javnog sektora i privatnih kompanija koji omogućava razvoj infrastrukture i usluga uz podjelu rizika, troškova i koristi. Iskustva u regionu i šire pokazuju da je ovaj pristup posebno uspešan u modernizaciji i izgradnji željezničke infrastrukture.

• Raspisivanje međunarodnog poziva za JPP kroz zajedničko ulaganje i formiranje „holdinga“ ili drugog oblika akcionarskog društva sa ciljem da se uveća finansijska efikasnost. Privatni partneri donose investicije koje država često ne može sama da obezbjedi. Ovo dovodi do ušteda u javnim budžetima i omogućava usmeravanje sredstava u druge sektore.

• Podjela rizika: Ugovori omogućavaju da se rizici kao što su finansijski, operativni ili građevinski, dijele između partnera.

• Dugoročna održivost: Projekti su često vezani za dugotrajne ugovore, što osigurava kvalitet i kontinuitet u uslugama, a posebno je bitno ukoliku je partnerstvo sa vodećim logističkim provajderima.

• Modernizacija infrastrukture: JPP omogućava bržu realizaciju velikih infrastrukturnih projekata, kao što su izgradnja logističkog centra  Doboj i Banja Luka.

SCENARIJ ŠESTI: DAVANjE KONCESIJE NA IZGRADNjU LOGISTIČKIH CENTARA DOBOJ I BANjA LUKA – MODULI ŽELjEZNIČKIH STANICA

Osiguranje usklađenosti sa evropskim standardima i propisima u oblasti intermodalnog transporta. Intermodalni transport može optimizovati relativne prednosti svakog od njih navedenih vidova transporta u pogledu fleksibilnosti, brzine, troškova i ekološke prihvatljivosti efikasnost. U periodu 2014 – 2020. ukupna finansijska sredstva EU u okviru Evropski fond za regionalni razvoj (ERDF), Kohezioni fond (CF) i Instrument za povezivanje Evrope (CEF) rezervisano za projekte koji podržavaju intermodalnost iznosili su oko 1,1 milijardu evra.

Podsticaji i subvencije: Uvođenje podsticaja i subvencija za kompanije koje koriste intermodalni transport kako bi se podstakla njegova upotreba. Finansijska sredstva za one projekti dolaze prvenstveno iz nacionalnih/regionalnih budžeta Finansijska sredstva EU za projekte koji se odnose na intermodalna infrastruktura. Tokom perioda 2014-2020, EU je finansirala projekte koji se odnose na nacionalne i regionalne transportne infrastrukture iz sledeća dva glavna izvora:

• Evropski fond za regionalni razvoj (ERDF) i Kohezioni fond (CF), koji kojima zajednički upravljaju Komisija i države članice. Opšta uprava Komisije za regionalna i urbana politika (GU REGIO) odobrava višegodišnje programe (uključujući prioritete finansiranja) pripremljene od strane država članica i praćene njihovo sprovođenje. Odgovorni su nacionalni ili regionalni upravni organi zatim za izbor i realizaciju konkretnih projekata sufinansiranih sredstvima iz ERDF i KF.

• Instrument za povezivanje Evrope (CEF), kojim direktno upravlja Komisija (KREĆI SE). Odgovornost za dodelu grantova i njeno praćenje delegirao implementaciju Evropskoj izvršnoj agenciji za klimu, infrastrukturu i životnu sredinu (CINEA).

• Za period 2014 – 2020. godine nosioci projekta i nadležni organi nisu bili u obavezi koristite posebne oznake za izveštavanje za podržane projekte intermodalni transport tereta, ali su takve oznake postojale za određene vidove transporta, kao i za širu kategoriju multimodalnog transporta. Konsultant je stoga morao procjeni iznos finansijskih sredstava EU obezbeđenih u okviru ERDF/CF i CEF u tog perioda. Od 1. jula 2021. godine rezervisana sredstva za ovakve projekte iznosila su 1 118 miliona evra (CEF: 514 miliona evra; ERDF: 175 miliona evra; KF: 429 miliona evra evra).

• Za period 2021-2027, ova tri instrumenta će ostati dostupna. Pored toga, u u okviru Mehanizma za oporavak i otpornost14 pruža se dodatna finansijska podrška u u svrhu ublažavanja društvenog i ekonomskog uticaja pandemije bolesti COVID-19 za period 2021 – 2026. Mehanizam ima budžet od 724 milijarde evra (trenutni cijene).