POLJSKA: Šta je sistem radnog vremena vozača?

Pre nego što se direktno pređe na karakteristike prekinutog sistema radnog vremena, potrebno je podsetiti se pretpostavki koje se primenjuju na osnovno radno vreme profesionalnog vozača, a koje su regulisane članovima 11 i 12 Zakona o radnom vremenu vozača od 16. aprila 2004. godine. Intermitentni sistem radnog vremena.

Profesionalni vozač zaposlen u osnovnom sistemu radnog vremena ne može raditi više od 8 sati dnevno i ne više od 40 sati nedeljno, u proseku 5 dana, u prihvaćenom periodu nagodbe, koji ne bi trebalo da bude duži od 4 meseca.

S druge strane, nedeljno radno vreme vozača, uključujući prekovremeni rad, ne može biti duže od 48 sati u prihvaćenom periodu nagodbe koji ne prelazi 4 meseca. Međutim, može se produžiti na 60 sati ako prosječno sedmično radno vrijeme ne prelazi 48 sati u prihvaćenom periodu nagodbe ne dužem od 4 mjeseca.

Prilikom organizovanja rada profesionalnog vozača treba imati na umu da ima pravo na najmanje 11 sati neprekidnog odmora svakog dana. S druge strane, kada obavlja noćni rad (kako je definisano noćnim vremenom u Zakonu o radnom vremenu vozača), njegovo radno vreme ne može biti duže od 10 sati između dva uzastopna perioda dnevnog odmora ili dnevnog i nedeljnog odmora.

Implementacija sistema prekinutog radnog vremena

Suština prekinutog sistema radnog vremena sadržana je u članu 16 Zakona o radnom vremenu vozača (u Zakonu o radu to je član 139).

Prekinuto radno vrijeme može se uvesti samo u posebno opravdanim slučajevima o kojima odlučuje sam poslodavac. Odredbama Zakona o radu, zauzvrat, pojašnjava se mogućnost uvođenja prekinutog radnog vremena, ukazujući među prostorije vrstu obavljenog posla ili način na koji je organizovan.

Međutim, vraćanje na Zakon o radnom vremenu vozača, osim pojave posebno opravdanih slučajeva, zapošljavanje vozača u povremenom sistemu radnog vremena zahteva i donošenje unapred utvrđenog rasporeda. Ovaj raspored predviđa ne više od jedne pauze na poslu dnevno, koja ne traje duže od 5 sati. To je zbog obaveznog dnevnog odmora na koji vozač ima pravo, u iznosu od 11 sati. Dodavanjem tome standardnih 8 sati rada (prema osnovnoj dimenziji), postoji samo 5 „slobodnih“ sati dnevno, što se može maksimalno dodijeliti pauzi u prekinutom sistemu radnog vremena.

Ako, s druge strane, vozač obavlja redovan prevoz, pauza ne može trajati duže od 6 sati, pod uslovom da dnevno radno vreme ne prelazi 7 sati.

U prekinutom sistemu radnog vremena, zaposleni stoga ima pravo na najviše jednu pauzu na radu, koja traje najviše 5 ili 6 sati dnevno. Stoga može biti kraći i pripada, na primjer, do 3 sata. Prilikom ulaska u provalu u dnevni raspored vozača nije bitno u koje vrijeme će biti određen (mogu se čak i razlikovati iz dana u dan), kao i kako će se vozačevo radno vrijeme dijeliti prije i nakon pauze.

U praksi je sistem prekinutog radnog vremena poznat posebno vozačima koji rade u javnom prevozu, što je rezultat promjene intenziteta saobraćaja tokom dana – najveći saobraćaj se obično odvija ujutro i popodne, odnosno prilikom putovanja i povratka sa posla, škola, univerziteta. Oko podneva i uveče je mnogo manji.

Pravo na naknadu za prekid u sistemu povremenog radnog vremena

Za pauzu vozač ima pravo na naknadu u iznosu od polovine naknade iz članka 9. stavka 5., odnosno naknada koja proizlazi iz njegove lične klasifikacije, utvrđene satnom ili mjesečnom stopom, te ako se takva komponenta naknade nije razlikovala prilikom određivanja uvjeta naknade – 60% naknade.

Ovo je delimično plaćena pauza.

Kako vozač može da koristi pauzu od rada u sistemu povremenog radnog vremena?

Pauza u radu u povremenom sistemu nije uključena u radno vreme vozača, što proizilazi iz formulacije člana 7. tačka 4. Tokom njega vozač može slobodno raspolagati svojim vremenom, što znači da ne mora ostati na radnom mjestu.

Kako uvesti povremeni sistem radnog vremena na radnom mestu?

Prekinuti sistem radnog vremena, u skladu sa članom 18 (3) Zakona o radnom vremenu vozača, utvrđuje se u:

• kolektivnog ugovora ili
• Zakona o radu, ili
• Ugovor o radu – ako poslodavac nema sindikalnu organizaciju preduzeća.

U slučaju profesionalnih vozača, prekinuti sistem radnog vremena je stoga mnogo šire primenljiv nego što je rezultat odredaba zakona o radu. Zakon o radu dozvoljava uvođenje takve organizacije radnog vremena samo kolektivnim ugovorom ili ugovorom, odnosno samo za poslodavce sa sindikatima, ako je sa njima zaključen takav sporazum (presuda Okružnog suda Varšava-Praga od 10. aprila 2019. godine, podnesite referencu VII Pa 1/19).

Govoreći o načinima prihvatanja prekinutog radnog vremena, vredi napomenuti i mogućnost implicitnog uvođenja takvog sistema.

Vrhovni sud je svoje mišljenje o ovoj temi iznio u svojoj presudi od 23. juna 2009. godine, ref. Zakon III PK 18/09, u kojem se navodi da „sudska praksa Vrhovnog suda pretpostavlja da jedna od odrednica sadržaja ugovora o radu može biti način njegovog izvršenja, a to je ponašanje koje otkriva namjeru stranaka na dovoljan način. Ugovorne strane su nastavile da primenjuju prekid radnog vremena od početka ugovora. Pored toga, u prilog tome ide i činjenica da je pisanim ugovorom predviđeno da tužilac svaki put pokrije rute koje je poslodavac naznačio. Prilikom zaključenja ugovora, tužilac je znao da će raditi u dva odvojena dela dana.“

Vrhovni sud je stoga smatrao da je neosnovano navođenje podnosioca predstavke da sistem prekinutog radnog vremena nije uveden i da treba primeniti odredbe o osnovnom radnom vremenu.

Stoga se može pretpostaviti da je moguće implicitno uvesti i sistem prekinutog radnog vremena, ako se on zaista primenjuje na radni odnos poslodavca i vozača.

Intermitentni sistem radnog vremena u okviru ekvivalentnog sistema

Zakon o radnom vremenu vozača takođe omogućava korišćenje sistema prekinutog radnog vremena pod ekvivalentnim sistemom. Naravno, samo u opravdanim slučajevima i po unapred određenom rasporedu radnog vremena, a pored toga uzimajući u obzir odredbe o obaveznom dnevnom odmoru. Ovaj raspored rada treba da pokriva period od najmanje mesec dana. Kombinacija povremenog radnog vremena sa ekvivalentnim vremenom naziva se mešoviti sistem radnog vremena.

Poslodavac može primeniti mešoviti sistem radnog vremena i u roku od jednog radnog dana i odrediti raspored radnog vremena vozača na takav način da neki dani u prihvaćenom periodu nagodbe rade na osnovu prekinutog vremena, a delom na osnovu ekvivalenta. U prvom slučaju, međutim, poslodavac će morati da skrati maksimalnu pauzu od 5 sati za vozača u prekinutom sistemu radnog vremena.