Osnove ekonomike transporta – usluge – kooperacija!

Devedesetih godina kompanije (proizvođači – trgovci) su se u funkciji osvajanja konkurentnosti na tržištu orijentisali na ispunjenje vrlo kompleksnih želja klijenata (klijent je kralj – ima novac i donosi odluku o kupovini tog proizvoda). Preduzeća su postavila cilj da budu stalno u kontaktu sa klijentima i da se stalno prilagođavaju promjenama i njihovim željama jer od toga, jasno, imaju koristi. Cilj je formirati skup stalnih klijenata i pridobiti nove klijente kroz koncept brzih promjena i ispunjenja želja klijenata.

Ispunjenje zahtjeva klijenata razlikuje se u odnosu na tri oblasti:

1. Osnovni zahtjevi koji se obavezno moraju ispuniti, u protivnom slijedi nezadovoljstvo klijenta,
2. Prateći zahtjevi koje klijent očekuje i biće vrlo zadovoljan ako se ispune, a oni nisu precizirani u ponudama mnogih ponuđivača. Ovi zahtjevi se razlikuju od branše do branše.
3. Posebni zahtjevi koje klijent ne očekuje, ali ako se realizuju onda se ostvaruje veoma pozitivan utisak.

U vremenu kad ima mnogo sličnih proizvoda, mogućnost diferencijacije i konkurentnost je moguće ostvariti na polju logističke usluge.

Pošiljalac i primalac mogu biti sva pravna i fizička lica. Mogu biti i ista ili različita institucija (npr. dio trgovine, dio industrije….).

Pošiljke mogu biti male (mali paket) i velike (do nekoliko hiljada tona). Mogu biti homogene i nehomogene.

Pošiljka može biti:

• jedna ili više isporuka,
• pošiljka tačno određena u vremenu,
• pojedinačna i zbirna (za više korisnika),
• zavisna i nezavisna,
• pošiljalac i primalac u realizaciji (organizaciji) isporuke učestvuju zajedno, a i neko treći može to da uradi.

Logistička usluga je rezultat LOGISTIČKOG SISTEMA i ona se ugrađuje u robu koju je potrebno isporučiti klijentu, a on to očekuje. Servis isporuke je usluga koju INDUSTRIJSKA i TRGOVAČKA preduzeća nude kroz prodaju robe. KOMPONENTE SERVISA: VRIJEME ISPORUKE, KVALITET ISPORUKE, OBUHVATNOST ISPORUKE, FLEKSIBILNOST

1. VRIJEME ISPORUKE  je proizvod logističkog sistema (Lieferzeit).
2. POUZDANOST ISPORUKE – pouzdanost strukture i vremena isporuke (Lieferzuxeulassigkeit).

Zavisi od dva faktora:

1. 1. pouzdanosti radnih procesa, i
   2. spremnosti za isporuku (Lieferbereitsalaft) – da li iz jednog ili više skladišta, iz centralnog skladišta
2. KVALITET ISPORUKE – stanje isporuke (Lieferungs beschaffeukeit).

Zavisi od dva faktora:

1. 1. tačnosti isporuke – oblik i količina, gubici, i
   2. stanja, kvalitet isporuke – oštećenja, pakovanje
2. FLEKSIBILNOST ISPORUKE – liefrflexibilitat.

Zavisi od tri faktora:

1. 1. modaliteta porudžbenice – veličina, količina i sl.
   2. modaliteta isporuke – oblik pakovanja i sl.
   3. informisanosti klijenta – o mogućnostima isporuke i sl.

Ekonomika logističkog servisa ogleda se kroz karakteristike kvaliteta logističke usluge:

–         Utisak o saradniku –        Utisak o tehničkom stanju sistema –        Lokacija i oprema poslovnog prostora –        Redovnost održavanja –        Orijentacija na očuvanje okoline –        Različitost pretovarnih mogućnosti –        Ekološki aspekt infrastrukturnih priključaka –        Implementacija postupaka za sigurnost kvaliteta –        Sertifikat sistema za upravljanje kvalitetom –        Ubjedljivost saradnika prodavaoca usluge –        Odgovornost saradnika –        Kompetencija saradnika –        Kompetencija radnika u organizaciji procesa –        Garancija ponude –        Raznovrsnost mogućnosti komuniciranja –        Modaliteti pojedinih porudžbina i isporuka –        Širina i dubina ponuđene usluge –        Pokrivenost površine i povezanost sa mrežom u nacionalnom prostoru

–        Pokrivenost površine i povezanost sa mrežom u Evropi –        Imidž i reference davaoca usluge –        Brzina prevazilaženja problema –        Iskustvo u struci davaoca usluge –        Brza reakcija na promjene želja klijenta –        Aktuelnost i primjenjivost informacija –        Praćenje pošiljke –        Obrada reklamacija –        Logistički procesi koji štite životno okruženje –        Brzo informisanje u slučaju odlaganja isporuke –        Fleksibilnost u vremenu prihvatanja ili isporučivanja robe –        Raspoloživost reprezenta u slučaju potrebe –        Transportna pouzdanost pri isporuci –        Poštovanje termina –        Isporučivost u potrebnom obliku i količini –        Kratko vrijeme isporuke –        Cijena isporuke

VRIJEME ISPORUKE:	Vrijeme od momenta definisanja isporuke do momenta ulaska robe u skladište
KVALITET ISPORUKE:	Ispunjenje zahtjeva klijenta i obuhvatnost jedinice poručivanja u željenom stanju isporučene robe
FLEKSIBILNOST ISPORUKE:	Učestalost, modaliteti isporuke koje definiše i koji odgovaraju klijentu
OBUHVATNOST ISPORUKE:	Raspoloživost robe koju klijent zahtijeva u prihvatljivom vremenu isporuke

 

Kooperacija je definisana obimom i brojem logističkih aktivnosti u lancu koje su predmet zajedničkog rada, od poručivanja, pakovanja, skladištenja, držanja zaliha, loko transporta, daljinskog transporta, do sortiranja, komisioniranja i svih informacionih i kontrolnih aktivnosti.

Sa aspekta ekonomike, u logističkim lancima moguće je preduzimati određene mjere kojima bi se koordinisano djelovalo na tržište. Pojedine mjere je realno ostvariti kroz klasterizaciju, objedinjavanje interesa sa zajedničkim imeniocem (na primjer, drumski prevoznici imaju interes da se kroz smanjenje određenih parafiskalnih i fiskalnih nameta dođe do smanjenja troškova u upravljanju kompanijama).

Sa aspekta ekonomskih mjera, moguće je posegnuti za uređenjem ili ujednačavanjem tarifne politike, koja se usaglašava unutar asocijacije preduzeća kao minimalna cijena rada, usluge i slično (o tarifama u nastavku udžbenika). S druge strane, u domenu ekonomskih mjera su investicijske politike kroz partnerstva (na primjer, strateško partnerstvo distribucije, pakovanja, skladištenja robe), gdje se kroz zajedničku investiciju dolazi do konkurentnosti transportne kompanije, odnosno unapređenje postojećeg logističkog servisa sa novim proizvodima i novom paletom usluga.

Budući da je cilj transportne politike EU, stvaranje jedinstvenog tržišta sa minimalnim preprekama, uz poštivanje standarda propisanih direktiva, nameće pred ekonomikom kooperacije usaglašavanje pravnih normi, kroz zakonska i podzakonska akta na različitim nivoima vlasti. Posljedica neadekvatnog prilagođavanja preduzeća pravnim normama u kooperaciji može biti i eliminacija sa određenog tržišta. Možemo to vidjeti kroz primjer različitih dozvola, licenci, certifikata i drugih dokumenata neophodnih za realizaciju, odnosno izvršenje transportnih – logističkih procesa sa učešćem našeg preduzeča (CEMT dozvole, Eko norme, EORI broj i sl.).

Budući da je sam transportni, odnosno logistički proces, u najvećem procentu svog participiranja upućen na međunarodno tržište, neophodan uslov je kontinuirano praćenje i slijeđenje instrukcija za tržište za koje smo zainteresovani ili gdje već poslujemo. U pojedinim pravnim mjerama koje su sastavni dio ekonomike, svakako spadaju i porezi, odnosno takse. Koordinisanim djelovanjem možemo dovesti do pojednostavljenih postupaka, umanjenja poreza, povrata poreza ili umanjenja troškova po osnovu korišćenja vozila adekvatnih eko normi (do 50% niže takse). S druge strane, ukoliko za željezničke lokomotive niste dobili adekvatne licence, certifikate, vaše preduzeće neće biti u prilici saobraćati na prugama EU, a posljedica je manji profit.

Takođe, mjerama koordinacije mogu biti obuhvaćeni i tehnički parametri, a na osnovu transportnih ekonomskih politika jedne države. Odluka o modernizaciji pruga, izgradnji auto-puteva, modernizaciji aerodroma ili regulacije riječnih tokova za plovidbu, samo su neke od mjera koje iz domena tehničkih intervencija mogu da doprinesu poboljšanju rada i same konkurentnosti preduzeća na tržištu. Ekonomika vrednuje i male tehničke investicije u poslovanju preduzeća. Uvođenje NCTS sistema na graničnim prelazima direktno utiče na koeficijente iskorištenja voznih parkova ili regulacione planove. Definisanje logističkih parkova ili centara je takođe mjera koja može biti od koristi preduzećima.

Nivoi koordinacije mogu biti povezani i određenim horizontalnim i vertikalnim vezama, od nivoa preduzeća, preko udruženja, države i međunarodnog nivoa. Svakako, važno je da su mjere, koje su evidentno u direktnoj vezi sa upravljanjem troškovima u poslovanju preduzeća, neodložne za sprovođenje, implementaciju i stalnu nadogradnju.

Ekonomskim analizama dolazimo do izlaznih rezultata koji se mogu ogledati i u zahtjevima za organizacionim promjenama u našem preduzeću. Od reinžinjeringa, uvođenja novih tehnologija, preko projektovanja optimalnije strukture i načina povezivanja unutar samog preduzeća. Donošenje odluke da se pojedine aktivnosti ili postupci zamijene, inoviraju ili optimiziraju, svakodnevni su zadatak i proces koji zahtijeva multidisciplinarni pristup danas.

Na strateškom nivou, koordinacija može biti, npr. razvoj sistema integralnog transporta, koji je u nekim zemljama bio predmet strateške koordinacije (konkretno, kontejnerizacija). Na operativnom nivou, koordinacija može predstavljati izbor optimalnog transportnog lanca, izbor optimalnog prevoznika, make-or-buy strategiju, city logistic itd.).

Izučavanjem ekonomike transporta kao naučne discipline, koja proučava i sistematizuje specifične zakonitosti prevoznog procesa, koje su rezultat njegovih privrednih i logističkih obilježja. Istražuje i pronalazi koja ekonomska, tehnička, tehnološka, organizacijska, infrastrukturna, građevinska, pravna, psihološka, sociološka, medicinska i ostala rješenja, idu u smjeru stvaranja optimalnog održivog transportnog sistema, a jedan od njih je definisanje razloga za nastanak kooperacije u transportu.

Kompleksnost transportnih zadataka u transportnom lancu se povećava, prvenstveno svakodnevnim sagledavanjem zahtjeva klijenata, koji su složeniji i kompleksniji. Biti prisutan, podrazumijeva da kroz kooperaciju odgovorimo zahtjevu klijenta. Klijent je zahtjevan i u pogledu kvaliteta, što svakako omogućava kooperaciju. Nije realno da jedno transportno preduzeće ili operater raspolaže sa najvećim flotama vozila, kola, aviona, brodova i dr., već to postiže kroz kooperaciju i strateško povezivanje partnerstva.

Specijalizacija rada je razlog da se u našoj poveznici partnerstva uvrste specijalistička preduzeća za pojedine aktivnosti, postupke i procedure. Prevoz vangabiritnih tereta ili prevoz sa specijalnim kolima ili vozilima. U takvim zadacima, preduzeće se pojavljuje kao provajder, kreator lanca i nosilac aktivnosti od izvora do cilja, ali sa partnerima koji su specijalisti.

Kooperacijom ostvarujemo jeftiniji transport kao ekonomski cilj (primjer je povratna vožnja, zbirni transport ili linijska plovidba itd.). Obilježje koje donosi kooperacija je disperzija sistema i odgovor zahtjevu klijenta u prihvatljivom, optimalnom vremenu.

 

Učesnici u kooperaciji su: korisnici transportnih usluga, nosioci prevozno-transportnih usluga, nosioci skladišno-manipulativno-pretovarnih usluga i špedicija.

U cilju povećanja ekonomičnosti poslovanja, forme kooperacije mogu biti:

• horizontalna (sabiranje transportnih zahtjeva u vremenu i prostoru),
•  vertikalna (kooperacija između transportnih preduzeća i korisnika, špeditera i korisnika…),
•  dijagonalna (zajednički rad između različitih saobraćajnih tehnika i tehnologija na različitim područjima),
• prvenstveno se odnosi na transportne lance u tehnologijama integralnog transporta – „hucke-pack“, prevoz izmjenjivih transportnih sudova, sedlaste prikolice, pokretne autostrade…).

Oblici kooperacije privrednih subjekata u transportnom i logističkom procesu mogu biti: ekonomski (ostvarenje ušteda i većeg profita je interes u kooperaciji), tehnološki (udruživanje i upotreba zajedničkih resursa na pojedinim zadacima, s ciljem veće produktivnosti i iskorišćenja postojećih tehnoloških procesa, tehnički, organizacioni (racionalnim pristupom i disperzijom pokrivenosti prema klijentima) i informacioni (razmjenom podataka i informacija u obostranom interesu, ubrzavanje protoka informacija).

Područja koooperacije mogu se ogledati kroz lokalni i daljinski transport, skladištenje, zalihe, pretovar i druge aktivnosti koje će doprinijeti ekonomičnosti poslovanja privrednog subjekta.

Efekti kooperacije se ogledaju kroz:

• smanjenje nepotrebno dupliranih logističkih sistema (veći broj skladišta u logističkom lancu od transportnog procesa do potrošnje),
• smanjenje zaliha u procesima distribucije,
• koncentracija u tokovima omogućava korišćenje savremenih tehnologija,
• ubrzava se protok materijala kroz procese distribucije,
• bolje korišćenje kapaciteta logističkih sistema,
• smanjuje se vezani kapital u logističkim sistemima i zalihe i povećava se masa kapitala za ulaganje u profitne sisteme,
• povećava se kvalitet usluge koji je preduslov savremene strategije transportnog procesa, orijentisane ka tzv. “vučenim tokovima”,
• povećava se fleksibilnost logističkog sistema koja je sve značajnija i prisutnija na tržištu proizvoda i usluga,
• smanjenje logističkih troškova u distribuciji robe i povećanje kvaliteta isporuke povećava konkurentsku moć industrijskih preduzeća na nacionalnom i međunarodnom nivou.